www.pedagogikaeni.fora.pl

Jungle_Boy

Witajcie studentki, witajcie studenci. Święta się skończyły czas wracać na uczelnie. Pewnie wszyscy zdążyli już zgarnąć spod choinki to, co najlepsze, ale jako bonus mam tu cos, co może się przydąć na koło. Stępiwszy sobie zęby na lekturze fachowej, postanowiłem wycisnąć z powyższej to, co wygląda na przydatne. Resztę zagadnień opracowałem w oparciu o notatki i wszechogarniającą mądrość [link widoczny dla zalogowanych] Teraz zamieszczam to wszystko na forum, ku ogólnemu pożytkowi. Oby ten tekst pozwolił lepiej zorientować się w temacie tym z Was, którzy dopiero rozpoczynają fascynującą podróż we wspaniały świat zaburzeń mowy Very Happy

Piątek życzę! ' Twisted Evil

'

Podstawowe pojęcia. Po prostu warto je znać.

CUN – Centralny układ nerwowy

UN – Jw, ale nie centralny : )

LAD – wrodzone, genetycznie nabyte zdolności do przyswajania języka, charakterystyczne dla każdego człowieka

LASS – system wspierania przyswajania języka - zachowania językowe podświadomie przejawiane przez dorosłego w kontaktach z dzieckiem czy niemowlęciem (np. mowa matczyna)

Język – system symboli i reguł gramatycznych, posiadających znaczenie ukształtowane w wyniku umowy społecznej. Umożliwia komunikację jako sfera wspólna dla ludzi danej kultury. Jest to system plastyczny, podlegający ciągłemu kształtowaniu na skutek nieustannej wymiany, tworzenia i negocjacji znaczeń zachodzących między członkami społeczeństwa

1) Język jest kodem, wykazuje:

- semiotyczność – każdy symbol języka ma znaczenie
- dwuklasowość – składa się z fonemów(dźwięków podstawowych – głosek) oraz ciągu reguł określających sposób składania fonemów w większe, znaczące podjednostki języka (wyrazy, zdania)
- charakter twórczy – z pewnej ograniczonej ilości fonemów można stworzyć nieograniczoną ilość zdań
- arbitralność – każdy język jest jednolity i obowiązujący w obrębie danej kultury

2) Język pełni wiele funkcji:

- komunikacyjną
-projektującą, regulującą i organizującą działanie
-stanowi narzędzie myślenia i reprezentacji świata; pełni więc funkcje poznawcze

Kompetencja językowa – „Ludzka zdolność posługiwania się językiem, umożliwiająca rozumienie i produkowanie ze skończonej liczby elementów nieskończonej liczby zdań.” – N. Chomsky
System kompetencji językowych możemy podzielić na trzy podsystemy:
-fonologiczny (dźwiękowy)
-semantyczny (znaczeniowy)
-gramatyczny (składniowy)

Podstawową jednostką mierzenia kompetencji językowych jest ZDANIE.
Kompetencja komunikacyjna (D. Hymes) – zastosowanie języka w praktyce. Rozwinięta kompetencja komunikacyjna pozwala uczyć się poprzez inicjowanie kontaktów z otoczeniem i budowanie relacji(procesy interakcyjno-społeczne i poznawcze). Podstawową jednostką miary kompetencji komunikacyjnych jest WYPOWIEDŹ. Zbiór połączonych wypowiedzi to DYSKURS.
Najprostszą formą realizacji tych kompetencji jest rozmowa.

Zaburzenia języka – ubytek kompetencji językowych(uszkodzenie obszarów mózgu przechowujących struktury językowe – uszczerbek zdolności językowego „myślenia”); może nastąpić w dziedzinie wewnętrznego rozumienia wypowiedzi, wewnętrznego kształtowania wypowiedzi lub na obu tych płaszczyznach jednocześnie. Zaburzeniem języka jest np. afazja, która powoduje utratę zdolności mówienia z powodu uszkodzenia CUN wywołanego np. chorobą mózgu(taką jak zapalenie opon, udarem) lub uszkodzeniem mechanicznym.
Zaburzenia mowy – zaburzenia realizacji języka – uszkodzenie rozumienia wypowiedzi pochodzącej z zewnątrz (np. przy głuchocie), nieumiejętność używania języka występująca na skutek uszkodzeń aparatu mowy, nerwów odpowiadających za kontrolę aparatów mowy ( problemów psychicznych, lęków przed mówieniem – np. logofobii ). W przeciwieństwie do opisanych wyżej zaburzeń języka – w zaburzeniach mowy mamy do czynienia ze sprawnie funkcjonującym systemem struktur językowych, problemy pojawiają się płycej – na poziomie artykulacji. Możemy tu wyróżnić np. jąkanie czy giełkot.

Akty mowy – dotyczą wypowiedzi nastawionej na konkretny cel – takie, dzięki którym chcemy cos osiągnąć

Błąd językowy – każde zjawisko, które zaburza sens wypowiedzi, utrudnia jej odbiór i rozumienie. Można tu zaliczyć wszelkiego rodzaju błędy gramatyczne – zaburzenia szyku, sensu i logiki wypowiedzi [(wprost genialny przykład(dalej w tekście oznaczany jako „wgp.”) masło maślane)]

Przejęzyczenie – niezamierzona pomyłka językowa, na poziomie głosek, wyrazu, gramatyki itp.

Wada wymowy – zaburzenie artykulacji – realizacji fonemów języka – np. seplenienie, dysglosja, mowa bezkrtaniowców

Błąd wymowy – niepoprawna realizacja wymowy występująca bez wyraźnych przyczyn anatomicznych. Zachodzi gdy jednostka jest w stanie mówić normalnie

Ortofonia – nauka prawidłowego wymawiania

Dalej, na rozgrzewkę - dla fanów wiedzy o języku - co nieco o tym, jak konstruować i odczytywać niektóre nazwy zaburzenia. Formułki te zostały ustalone przez WHO, zawierają podstawowe informacje o przyczynie wystąpienia danego zaburzenia oraz o jego charakterze. Budujemy je z przedrostka i członu wskazującego położenie zaburzenia w UN :

Przedrostki - opisują charakter danego zaburzenia (jego stopień zaawansowania, specyfikę jakościową) :

A- wskazuje na kompletny brak bądź regres sprawności
Dys- wskazuje na zniekształcenie danej sprawności
hypo- obniżenie danej sprawności (gł. Słuch)
hyper- podwyższenie poziomu danej sprawności (gł. Słuch)
oligo- związana z niepełnosprawnością umysłową

Człony główne wyrazu – wskazują ognisko nieprawidłowości – uszkodzone miejsce w organiźmie powodującego nieprawidłowości mowy:

Fazja – wskazuje na zbiór zaburzeń związanych z uszkodzeniem centralnego układu nerwowego(dalej zwanego CUN), uszkodzenia te wpływają na zdolność formułowania i odbierania wypowiedzi (w tekście : generowanie i percypowanie wypowiedzi)

Artia – oznacza zaburzenie związane z uszkodzeniem, lub zaburzeniem pracy nerwów podczaszkowych (rozpoczynają się one pod czaszką i stąd dochodzą aż do CUN – w CUN znajdują się jądra tych nerwów) Nerwy odpowiadają za kontrolę narządów artykulacyjno – głosowych

Lalia – zaburzenia związane z narządami artykulacji i słuchu
Fonia – odnosi się do czynności wydawania głosu
Acusis - słyszenia
Leksja – pisania

Przykłady i pozostałe nazwy używane do opisu zaburzeń komunikacji:
Tworzone wg. wyżej przedstawionego schematu:

Afazja – dosłownie oznacza całkowitą utratę kompetencji językowych na skutek uszkodzenia mózgu które wystąpiło w obszarze centralnego układu nerwowego. W polskiej literaturze termin afazja używany również w odniesieniu do częściowej utraty integracji systemu językowego - termin dysfazja nie przyjął się w naszym kraju. Człowiek z afazją, na skutek uszkodzenia mózgu, może nie być w stanie kodować i dekodować języka, nawet, gdy ma sprawny słuch i aparat artykulacyjny. W efekcie możemy zaobserwować całkowitą lub częściową utratę zdolności mówienia, rozumienia lub obu jednocześnie (podobnie, jak w przypadku głuchoty, ale tu podłożem jest uszkodzenie CUN, narząd słuchu pozostaje sprawny). Wady te mogą być wrodzone, ale na ogół terminu afazja używa się do znaczenia stanów pourazowych, w których dochodzi do utraty kompetencji (rozbicia systemu językowego w mózgu). Wyróżniamy afazje wrodzoną(genetyczną – alalia!), pourazową(nabytą), percepcyjną(rozumienia),artykulacyjną(mówienia) i percepcyjno-artykulacyjną.
Objawy afatyczne w zakresie ekspresji (notatki) :
- zaburzenia rytmu mowy
- zaburzenia fonetyki - przestawianie sylab, wypadanie i zmiany dźwięków
- zaburzenia nominacji - ubogi słownik, dominacja rzeczowników i czasowników, dysfunkcja nazywania przedmiotów
- zaburzenia struktur gramatycznych – nietypowa składnia, zdania proste, aż do zdań pozbawionych sensu, logicznej spójności
- zaburzenia motoryki mowy – przy uszkodzeniu nerwów korowych – utrata kontroli nad poprawnym układaniem anatomicznych składników aparatu mowy

Objawy percepcji języka występujące przy afazji (notatki) :
- trudności w przypominaniu sobie nazw
- słownik bierny jest taki sam jak słownik czynny?
- skupienie się na pojedynczych elementach zdania

Dyzartia(anartria) niesprawność lub całkowita dysfunkcja narządów artykulacji. Może być spowodowana uszkodzeniem nerwów korowych, podkorowych lub fizycznym uszkodzeniem aparatu mowy albo układu oddechowego
Objawy:
- nieprawidłowe napięcie mięsni narządów artykulacyjnych uniemożliwiające poprawną realizację fonemów
- zaburzenia oddechowe
- słyszalne zaburzenia fonacji – wydobycie głosu, łamiący się głos
- zaburzenia artykulacji – wymawiania głosek

Alalia – inaczej – słuchoniemota pochodzenia centralnego – afazja wrodzona, brak rozwoju języka

Schizofazja – zaburzenia językowe pojawiające się z powodu chorób psychicznych

Hyperacusis – nadwrażliwość Suchowa

Oligofazja – niedorozwój kompetencji językowych spowodowany upośledzeniem umysłowym

Inne (głownie net, notatki)

Dysglosja – zniekształcanie dźwięków mowy lub zupełna niezdolność do artykulacji spowodowana uszkodzeniem narządów mowy ( nieprawidłowy zgryz, rozszczepy podniebienia )

Jąkanie – zaburzenia naturalnej płynności wypowiedzi - rytmu i tempa oraz towarzyszące mu skórcze mięsni twarzy, narządów mowy, nieprawidłowości oddechowe

Giełkot – mowa o przyspieszonym tempie, bezładna, „trzepotanie mowy”, opuszczanie głosek, wyrazów, przestawiania szyku słów w toku wypowiedz – nieprawidłowość powodowana przez zbyt szybkie procesy myślenia obecne przy małym zakresie uwagi, przerost zdolności umysłowych nad umiejętnością mówienia i koncentrowania się, zaburzenie procesów w mózgu programujących mowę wynikające z predyspozycji

Mutyzm – zanik mowy(milczenie) o podłożu organicznym(uszkodzenia) lub funkcjonalny(nie związany z uszkodzeniami fizjologicznymi, związany z lekiem bądź brakiem motywacji do mówienia)

Logofobia – lek przed mówieniem, prowadzący do zupełnego lub sytuacyjnego mutyzmu (odzywanie się tylko w niektórych sytuacjach, niezdolność do mowy spontanicznej)

Logoneuroza – grupa zaburzeń mowy o pochodzeniu nerwicowym (afonia, jąkanie, mutyzm)

Dysfemia – wady wymowy powodowane przez zaburzenia emocjonalne

Rhinololia – wady wymowy głosek nosowych, spowodowane niewłaściwa budowa aparatu mowy
Mowa bezkrtaniowcow – sposób artykulacji występujący po usunięciu krtani

Filozoficznie jest. Sposoby spojrzenia na komunikację. Problematyka Komunikacji.

„Komunikacja istotą kultury”

Omawialiśmy trzy sposoby widzenia komunikacji:

a) Perspektywa interakcyjno-informacyjna (I-I)

W ujęciu I-I komunikacja ma charakter intencjonalny, przybiera jednostronny kierunek - od nadawcy do odbiorcy. W centrum znajduje się nadawca, który przekazuje komunikat odbiorcy, chcąc wywrzeć pewien wpływ na rozmówcę.
W tej teorii mowa jest :
- Przekazem
- Procesem jednostronnym, zorientowanym na mówcę
- Narzędziem instrumentalnego kształtowania świata i manipulacji
- Zakłada jednoznaczne, oczywiste rozumienie świata i wypowiedzi przez różne jednostki, a co za tym idzie - możliwość reprodukcji wiedzy(replikacyjna wymiana informacji)

Ocena : analiza zachowań jedynie werbalnych, znaczne uproszczenie zjawiska komunikacji(pomija choćby mowę ciała, znaczenie odbiorcy w procesie kształtowania wypowiedzi, czy możliwość wystąpienia różnego rozumienia pojęć wśród ludzi), komunikacja traktowana wyłącznie jako narzędzie manipulacji

b) Perspektywa fenomenologiczno-interpretacyjna (F-I)

- teorie FI przedstawiają komunikację, jako dynamiczny proces, polegający na nieustannym tworzeniu, nadawaniu, interpretacji, wymiany i aktywnej negocjacji znaczeń. Proces ten zachodzi między ludźmi na polu kultury ( w kontekście znaczeń ustalonych przez ludzi w toku historii ). Jako, że wymiana znaczeń zachodzi zawsze wtedy, gdy staramy się zrozumieć sytuację, zjawisko, zachowanie (niezależnie od tego, czy będzie to wypowiedź, gest werbalny czy choćby ubiór), komunikacja ta ma charakter ciągły i niekoniecznie intencjonalny.
Komunikacja ta zachodzi więc nieustannie, pomiędzy jednostkami i zbiorem znaczeń arbitralnych(dorobkiem kultury) – jej rezultatem jest kształtowanie rozumienia siebie, innych, również zmiany w systemie symboli kulturowych (proces ten trwa jednak o wiele dłużej i jest związany z tendencjami ogólnymi skłonnościami obywateli). Koncepcja koncentruje się na odbiorze i interpretacji, więc w centrum zainteresowania znajdzie się tu odbiorca i indywidualny sposób postrzegania oraz rozumienia; prezentuje obszerniejsze spojrzenie na komunikację, włączające komunikaty pozawerbalne i wpływ kultury.

Z notatek i nie tylko :

- komunikacja w FI ma charakter procesualny
- jest nieunikniona, nieintencjonalna
- polega na nadawaniu znaczenia
- zorientowana na odbiorcę
- zainteresowanie niewerbalnymi składnikami porozumiewania się i wpływem znaczeń i zachowań podświadomych, powstających w wyniku uwikłania w kontekst symboliczny kultury (np. stereotyp)
- nauka: badanie różnych sfer kultury, znaczenia
- „my kształtujemy świat, a świat naszą tożsamość” – i tak w kółko
- możliwość zniewalania umysłu poprzez wykorzystanie symbolicznych znaczeń arbitralnych, obecnych w kulturze

c) Holistyczny model - synteza różnych ujęć komunikacji (indywidualnego, kulturowego, społeczno interakcyjnego) / ** tak było w notatkach, ale w którym miejscu ta koncepcja rożni się od perspektywy F-I ??? : |

komunikacja interpersonalna:
„proces budowania relacji z innymi zachodzący poprzez tworzenie, wymianę znaczeń, odbywające się za pomocą różnego rodzaju symboli werbalnych, niewerbalnych i pozajęzykowych.”

Komunikacja rozumiana jako dyskurs – produkt aktów komunikacyjnych

TEORIE ROZWOJU JĘZYKA

Behawioralna, natywistyczna, społeczno-interakcyjne(pragmatyczna, funkcjonalna), semantyczna, poznawczo rozwojowa
Behawioralna teoria rozwoju mowy (F.B. Skinner)
BTRM opiera się na klasycznej teorii behawioralnej. Głosi, że u podstaw procesów uczenia się stoi tzw. Warunkowanie instrumentalne. Znaczy to ni mniej - ni więcej tyle, że każde zachowanie dziecka postrzegane pozytywnie jest natychmiast wzmacniane przez rodziców za pomocą nagrody lub afirmacji. Zachowania negatywne natomiast spotykają się z negacją, odrzuceniem lub formą kary. W ten sposób dziecko, poszukując akceptacji, szybko uczy się, jakie zachowania opłaca się przejawiać. Autor teorii, Skinner, uważał że nie inaczej jest z przyswajaniem wzorców porozumiewania się. Rodzic pełni tu więc rolę aktywną, wręcz wymusza naukę języka w poprawnej formie. Dziecko jest stawiane w pozycji biernego odbiorcy. Teoria szybko spotkała się z ostrą krytyką(do opozycji należał Chomsky – teoria natywistyczna). Oto, zarzuty, które postawiono panu Skinnerowi :

a) Bierne dziecko?
Twórczy charakter nauki języka i samych kompetencji językowych - język wymaga zdolności twórczych takich, jak umiejętność układania słów w zdania. Szczególnie dotyczy to okresu, kiedy dziecko zaczyna odbiegać w mowie od „tu i teraz” i zaczyna stosować język jako (np.) narzędzie opisywania wspomnień, myślenia operacyjnego i projektowania działania. Dodatkowo (jak wykazały późniejsze badania), w okresie nauki gramatyki, dziecko bardzo dużo eksperymentuje z odmianą, a ucząc się języka tworzy własne zasady odmiany słów i konstruowania zdań. Poprawność tych reguł weryfikuje w interakcjach z najbliższym otoczeniem.
Widzimy tu słabość teorii warunkowania instrumentalnego – okazuje się, że dziecko nie jest tylko biernym odbiorcą, całkowicie podatnym na bodźce, ale jednostką aktywną, wykazującą żywe intencje porozumiewania się z otoczeniem, często podejmującą działanie.

b) Co ważniejsze – prawda czy poprawność?
Badania wykazały, że rodzice często nie zwracają uwagi na pomyłki i błędy językowe podopiecznego, za to częściej dbają o to, żeby wypowiedź dziecka była zgodna z prawdą i dostosowana do kontekstu. Dziecko więc poprawnej wymowy często uczy się samo, bez warunkowania instrumentalnego.

c) Ojciec, daj mi spokój!
Co więcej, okazało się, że ingerencja rodziców w naturalny rytm rozwoju mowy u dziecka owocuje zwykle opóźnieniem zdobywania kompetencji językowych pociechy. (Następny but dla siwej i brodatej teorii behawiorystycznej)

Podejście natywistyczne (Noan Chomski)

Chomsky uważał, że języka uczymy się głównie dzięki zakodowanym w genach predyspozycjom – biologicznemu przystosowaniu do odbioru i przyswajania języka. Mówiąc inaczej - nabywanie języka ma podłoże genetyczne. Do wrodzonych, predyspozycji przystosowawczych dziecka, które pomagają tworzyć i rozbudowywać system komunikacyjny zaliczamy m.in. anatomię narządów artykulacji, zdolność rozróżniania fonemów z ciągu zasłyszanych wypowiedzi dorosłego człowieka, poczucie rytmu i cos, co Chomsky nazwał zasadami gramatyki uniwersalnej – wrodzone wyczucie uniwersalnych zasad konstruowania wypowiedzi.
Autor koncepcji natywistycznej nie zgadzał się z teoriami warunkowania instrumentalnego wypoconymi przez Skinnera. Stwierdził, że produktywność stanowi samą istotę języka – stąd krytyka założenia behawiorystów o biernym przyswajaniu systemu językowego. Chomsky wykazywał, że dziecko uczy się mówić w sposób aktywny, a predyspozycje do tworzenia wypowiedzi są obecne od urodzenia. Szczególnie widoczne jest to w momencie kształtowania znajomości reguł gramatyki – wtedy dziecko eksperymentuje, na swój sposób odmienia wyrazy, po swojemu składa zdania. Stąd, Chomsky uznał, że gramatyka powinna się znaleźć w centrum zainteresowania nauk językowych.
Chomsky podzielił proces nauki języka na dwie „strony”:

- stronę powierzchniową (fonematyczną i semantyczną) – nauka słów i elementów języka

- głęboką (obejmującą zasady tworzenia języka – wrodzone zasady gramatyki uniwersalnej) – dzięki tej strukturze, po zapoznaniu się ze słownikiem i bardziej szczegółowymi zasadami gramatyki panującej w rodzimej kulturze – dziecko jest gotowe tworzyć zdania i różnorodne, samodzielne wypowiedzi

Gramatyka uniwersalna – LAD - LanguageAqusitionDevice – dosł. mechanizm przyswajania języka – wrodzone , uwarunkowane biologicznie wyczucie zasad gramatyki, pozwalające szybko przyswajać zasady budowania zdań. Wg. teorii Chomskego ten wzorzec jest taki sam dla przedstawiciela każdej kultury świata; gramatyka uniwersalna miała być wspólna dla wszystkich języków – na dowód Chomsky przedstawiał różne podobieństwa, łączące języki świata, takie jak: podział na te same grupy części mowy, słowotwórstwo : przedrostki i końcówki
Teoria Chomskego także spotkała się z krytyką (co za wiecznie niezadowolony tłum, ci naukowcy)
Po pierwsze Chomsky, w swojej teorii kompletnie pominął wpływ rodziców i środowiska, który ma duże znaczenie w rozwoju dziecka
Po drugie, idea gramatyki uniwersalnej była podważana ze względu na przewagę różnic gramatycznych występujących między językami obcymi

Podejscie poznawcze J.S.Bruner

Opiera się na założeniu, że dziecko radzi sobie doskonale z odbiorem rzeczywistości, posiada pewna wiedze o otoczeniu. Słownictwo zostaje przyswojone dzięki obserwacji, słuchaniu i kojarzeniu dźwięków mowy z czynnościami i elementami środowiska. Dziecko budując system językowy, wykorzystuje pewne uniwersalne mechanizmy poznawcze – uczą się według schematu wykonawca -> czynność ->przedmiot. Najpierw rozwijają się schematy poznawcze, potem na ich bazie dziecko przyswaja słowa i tworzy systemy słów.
Podejście społeczno-interakcyjne( pragmatyczne ) :
Teorie te uznają koncepcje biologicznego przystosowania Chomskego (genetyczne powinowactwo do języka) , jednak w nowym świetle ważniejsze są czynniki społeczno –środowiskowe(realcja dziecka z otoczeniem) .

Teorie funkcjonalistyczne

Przyswajanie doświadczenia językowego zaczyna się bardzo wcześnie – już w okresie pozawerbalnym rozwoju dziecka. Interakcje z dorosłymi mają tutaj kluczowe znaczenie, ale najsilniejszym motorem rozwoju jest potrzeba komunikacji, która przejawia dziecko – to ona motywuje małego człowieka do podejmowania wysiłku towarzyszącego pierwszym próbom mówienia i przyswajania języka . Polem nauki są codzienne czynności i środowisko, które stanowi najważniejszy kontekst przyswajania języka. Rodzice wspierają wrodzone predyspozycje dziecka dzięki rozmaitym formom pomocy. Kompetencje powstają dzięki połączeniu siły naturalnego przystosowania dziecka do odbioru i dekodowania elementów mowy (LAD Chomskyego) i starań rodzica, który wchodząc w interakcje z dzieckiem podświadomie, dostosowuje swoja mowę do zdolności dziecka (LASS - LanguageAquisitionSuportSystem - dosłownie – system wspierania przyswajania języka)
Dwa przykłady LASS spontanicznie przejawiane przez rodziców i dorosłych obecnych w towarzystwie dzieci:

1) Specyficzny styl mowy dorosłych – inaczej - mowa matczyna(Snow Ferguson 1977) , mowa rodzicielska, „mowa dostrajana”

Osobliwy styl mówienia jest przyjmowany przez każdego dorosłego na czas interakcji z dzieckiem; co ciekawe – nie zależy to wcale od ilości posiadanego doświadczenia w zakresie opieki nad dziećmi. Styl ten cechuje się m.in. znacznym upraszczaniem zdań, hiperwyrazistością, spowolnianiem tempa mówienia, czasem infantylizacją tonu – dopasowanie jest często automatyczne i nieświadome i różni się zależnie od zwyczajów panujących w kulturze (np. u Samoan w ogóle nie mówi się do dzieci, ale dzieci najwyraźniej są so tego przystosowane – nabywają zdolności językowe w podobnym czasie jak zachodni rówieśnicy)
Wyniki badań nad wpływem mowy matczynej na rozwój kompetencji językowych są niejednoznaczne. Okazuje się, że strategie przemawiania rodziców do dzieci różnią się, nie tylko pomiędzy narodowościami, ale nawet w obrębie jednej kultury. Mimo to przynoszą podobne wyniki . Uważa się nawet, że nabywanie mowy niewiele ma wspólnego z nauczaniem, a przebiega „od dziecka w kierunku opiekuna” - Wchodząc w interakcję z dzieckiem, rodzice odczytując reakcje pociechy dostosowują sposób mówienia do zdolności i potrzeb podopiecznego. Tłumaczyłoby to niejednoznaczne wyniki badań i niemożność ustalenia jednej, recepty na najbardziej efektywną mowę rodzicielską.

2) Tworzenie epizodów wspólnej uwagi.
Śledzenie uwagi i identyfikacja zainteresowań dziecka, wspólne budowanie kompetencji językowych za pomocą odpowiednich komentarzy(np. nazywanie podnoszonych przez dziecko zabawek) Ma to na celu połączenie nauki słów(później języka) ze zrozumiałym dla dziecka doświadczeniem. Nauka słów łączy się z tym, co dziecko widzi, słyszy i czuje. Dodatkową siłą jest wykorzystanie fascynacji, jaką dziecko obdarza obiekt własnego wyboru. Dowiedziono, że epizody wspólnej uwagi stworzone w ognisku spontanicznego zainteresowania dziecka mają o wiele lepsze skutki edukacyjne, niż wskazywanie i wymuszanie uważności. Dodatkowo, ten rodzaj interakcji cementuje więzi rodzinne.
Matka dostosowuje poziom złożoności komentarza do wieku dziecka – na początku matka mówi za siebie i za niemowlę, później: zadaje pytania, rozmawia, cały czas dostosowuje wypowiedzi jakościowo i ilościowo. Okazuje się, że poziom wrażliwości matki ma wpływ na szybkość przyswajania języka – im matka wrażliwsza na potrzeby komunikacyjne dziecka, tym lepiej i szybciej rozwijają się jego kompetencje językowe.
Na dowód skuteczności epizodów wspólnej uwagi często podaje się fenomen opóźnienia rozwoju języka u bliźniąt; to regularnie występujące zjawisko tłumaczy się faktem, że matka z dwojgiem dzieci w tym samym wieku może poświęcić każdemu dziecku o połowę mniej czasu, przez co rzadziej buduje z dziećmi wspólne pole uwagi.

Omówione szczątkowo :

Podejście semantyczne – skupia się na procesie tworzenia struktur leksykalnych języka. Teoria mówi o sposobie zapamiętywania i kodowania informacji w mózgu – za każdym razem, kiedy dziecko poznaje nowe słowo, jego znaczenie zajmuje odpowiednie miejsce w strukturze – wygląda to jak mapa myśli. Pojedyncza struktura nosi nazwę pnia pojęć, a przyswajanie języka polega na budowaniu i łączeniu wielu takich pni
[ przykład liniowy(struktury skojarzeń są wielowymiarowe):
ojciec - mężczyzna - człowiek – kobieta – matka ]

Uwarunkowania rozwoju mowy. Czyli o tym w jaki sposób - jako gatunek ludzi - jesteśmy przystosowani do nauki języka i co jest potrzebne by język się rozwinął :

ASPEKT BIOLOGICZNY (przekazywany w genach, dziedziczony dzięki przynależności do gatunku) :

a) Ludzie są jedynym gatunkiem, który wykształcił język werbalny posiadający zasady gramatyczne

b) LAD – zdrowe dziecko wykazuje gotowość do przyswajania języka i ma wszelkie predyspozycje potrzebne do jego nauki

c) Struktury anatomiczne organizmu, będące naturalnym przystosowaniem do czynności mówienia – od różnych struktur mózgowych, zdolnych do kodowania i odbioru mowy do aparatu mowy (krtani, strun głosowych, odpowiednio ukształtowanego podniebienia itp.)

d) Rozwój języka u zdrowego dziecka trudno spowolnić

e) Odbywa się on według zakodowanego biologicznie planu – dziecko przechodzi przez te same etapy rozwoju, każdy przebiega w podobnym okresie czasu niezależnie od narodowości czy zwyczajów panujących w kulturze

f) Istnienie okresów krytycznych i sensytywnych – kolejno: – okres krytyczny (od 18 m.z. do okresu dojrzewania) – jeśli do zakończenia tego okresu dziecko nie będzie miało styczności z językiem, nigdy nie nauczy się poprawnie mówić; - okres sensytywny(wiek poniemowlęcy, przedszkolny) – okres wzmożonej czułości na bodźce językowe, w którym umysł dziecka jest najbardziej chłonny i buduje system językowy najsprawniej

g) Zdolność do nauki języków obcych

ASPEKT SPOŁECZNY :

a) Poprawna stymulacja i postawy rodzicielskie (odpowiednio dobrana ilość stymulacji werbalnej, tworzenie wspólnych epizodów uwagi; nadopiekuńczość, tak jak i zbytnio surowy styl wychowania może powodować do powstawania wad wymowy u dziecka)

b) Poprawny wzorzec mówienia w najbliższym otoczeniu (np. dziecko może naśladować rodziców z wadą wymowy i uczyć się nieprawidłowo realizować fonemy)

c) Odpowiedni klimat emocjonalny (akceptacja rodziny wpływa
korzystnie na swobodne wyrażanie myśli, a co za tym idzie – wspiera rozwój kompetencji językowych)

d) Interakcje z ludźmi – do rozwoju języka potrzebni są ludzie

WARUNKI ROZWOJU MOWY :

- poprawnie ukształtowany CUN [ odpowiednia dojrzałość i poprawny rozwój CUN, wolność od uszkodzeń, odpowiednia praca między półkulami (spoidło wielkie) i ośrodkami mózgu(nieuszkodzone ścieżki połączeń neuronowych)] – brak zaburzeń integracyjnej funkcji mózgu; stabilność i poprawna reaktywność kory mózgowej – odpowiednia pobudliwość UN

- poprawnie zbudowany układ nerwowy obwodowy, sprawna percepcja, nerwy podczaszkowe odpowiedzialne za kontrolę aparatów mowy i sama anatomiczna budowa narządów mowy
Na obwodowy UN składają się funkcje analizy i syntezy mowy, oraz innych bodźców : ośrodki analizatora wzrokowego(pismo), słuchowego(mowa), czuciowego(kinestezja w mowie – wyczucie i kontrola aparatu mowy, pisanie)
Sama percepcja słuchowa (słuch po prostu)

- sprawne zdolności poznawcze (uwaga, pamięć, myślenie)

- prawidłowe, niezaburzone tempo dojrzewania

- odpowiednie warunki środowiskowe (warunki bytowania, postawy opiekunów, klimat emocjonalny)

- poprawnie ukształtowana osobowość (temperament, indywidualna motywacja do mówienia, poczucie tożsamości, przynależności)

FAZY ROZWOJU JĘZYKA :

a) Przedjęzykowa,
b) wypowiedzi jednowyrazowych,
c) wypowiedzi dwuwyrazowych,
d) formułowania zdań,
e) pełnej kompetencji językowej

a) Faza przedjęzykowa
Do 1 roku życia - okres prenatalny
Co dzieje się w okresie prenatalnym : dziecko wspomaga i wzmacnia rozwój narządów mowy. Słyszy, rozróżnia wibracje w otoczeniu , dynamicznie rozwijają się synapsy, wzmacnia się układ oddechowy, gurzenie, gaworzenie, ssanie kciuka(ruchy artykulacyjne), kompleks ożywienia (nie występuje w autyźmie i lekkiej niepełnosprawności)
2 miesiąc – gurzenie – nieświadomie realizowane gardłowe dźwięki, ruchy warg związane z ssaniem, mlaskanie itp.
5 miesiąc – gaworzenie – świadome wydawanie dźwięków zaczerpniętych z ojczystego języka – trening słuchu i autosłuchu(słyszenia siebie)
6 miesiąc – kompleks ożywienia – dziecko wykazuje chęć wchodzenie w relacje z innymi poprzez pobudzenie ruchowe, gesty, nawiązywanie kontaktu wzrokowego – nie występuje u dzieci z lekka niepełnosprawnością i autyzmem
9 miesiąc – „rewolucja 9tego miesiąca” – dziecko uczy się kierować uwagę dorosłego na obiekty swojego zainteresowania – samo inicjuje tworzenie epizodów wspólnej uwagi (podobnie jw. – zjawisko nie występuje w przypadku autyzmu)

b) Faza wypowiedzi jednowyrazowych
Do 1,5 roku życia

Na początku dziecko powtarza słowa nieświadomie, później używa ich w kontekście zbyt szerokim(np. mówi „baba” na wszystkie kobiety) lub zbyt wąskim(„pies” odnosi się dla dziecka tylko do znanego zwierzęcia rodziny). Dziecko uczące się języka dużo gestykuluje – wspiera to rozwój mowy. W pierwszej kolejności przyswaja rzeczowniki, potem czasowniki, przymiotniki; ok. 2 roku życia zaczyna używać zaimków osobowych – u dziecka wykształca się zdolność samoidentyfikacji – poczucie „ja”.
Na początku dzieci przyswajają jedynie kilka slow, potem, w okresie sensytywnym dochodzi do eksplozji poznawczej (ok. 12 miesiąca – dziecko zna 3 do 7 slow; powyżej 3 roku życia – zna już 1000 slow). Im większa stymulacja werbalna ze strony otoczenia, tym szybciej rozwija się dziecko.

c) Wypowiedzi dwuwyrazowe
Do 2 roku życia

Dzieci najpierw tworzą zlepki dwuwyrazowe, potem zaczynają operować końcówkami fleksyjnymi. Operacje językowe:
Operacja nazywania – dziecko ochoczo nazywa wszystko w około
Operacja ponawiania – cieszy się, ze się uczy, powtarza operacje werbalne i utrwala zdobywane umiejętności
Operacje nieistnienia – na tym etapie rozwoju dziecko myśli, ze przedmiot, który znika z pola widzenia przestaje istnieć

d) Pierwsze zdania
Do 4 roku życia

Dziecko cały czas rozbudowuje słownictwo i wzmacnia zdolności gramatyczne(końcówki). W następnym etapie buduje zdania z podmiotem i orzeczeniem. Najpierw buduje zdania w czasie teraźniejszym, potem przeszłym, na końcu – w przyszłym
Podobnie jw. : umiejętność układania zdań orzekających -> rozkazujących -> pytających
Na tym etapie występują eksperymenty z gramatyka
W 4,5 roku dziecko życia umie układać zdania podrzędnie złożone

e) Pełnej kompetencji językowych
Od 4 roku życia …

(Do 6 roku życia dziecko powinno budować poprawne gramatycznie wypowiedzi)

KLASYFIKACJE. Składniki mowy. (notatki, sedno) :

a) logopedyczna - Kaczmarek - lata 60 – Kaczmarek kreślił, dumał, aż w końcu wymyślił, że w mowie można wyróżnić:

-treść (sens)
-formę (gramatyka)
-substancję - która to dodatkowo dzieli się na:
- segmentalną – elementy słyszalne czyli realizowane fonemy(głoski)
- suprasegmentalną - elementy prozodyczne mowy – akcent, rytm, intonacja

Wg. tej klasyfikacji zaburzenia dzielimy na :
- Zaburzenia treści – np. „sałatka słowna” – wypowiedź pozbawiona logicznego sensu będąca efektem choroby psychicznej
- Zaburzenia formy – afazja, alalia
- Zaburzenia w substancji:
- segmentalnej – dyslalia, dysglosja, seplenienie, ogólnie –
wady wymowy
- suprasegmentalnej – jąkanie, rhinolalia

b) Neurologiczna klasyfikacja zaburzeń mowy :

1. Związane z uszkodzeniem mózgu wrodzonym lub nabytym – np. dysartria wywołana porażeniem mózgowym
2. Zaburzenia związane z fizycznym lub dziedzicznym uszkodzeniem aparatu artykulacyjnego
3. Zaburzenia rytmu mowy (jąkanie i giełkot)
4. Zaburzenia powodowane przez niedorozwój umysłowy i choroby psychiczne

c) Foniatryczna klasyfikacja:

1. Opóźniony rozwój mowy
2. Zaburzenia artykulacji
3. Nosowanie - rhinolalia
4. Jąkanie
5. Nerwowe - centralne i obwodowe zaburzenia mowy i głosu
6. Zaburzenia mowy w schorzeniach psychicznych
7. Dysgramatyzm
8. Lęk przed mówieniem - autyzm, mutyzm, logofobia

d) Klasyfikacja Ireny St( r )yczek:

1. zaburzenia egzogenne – zewnątrzpochodne – postawy rodziców, wzory mowy w otoczeniu, atmosfera, sytuacja rodziny, stymulacja środowiska, klimat emocjonalny

2. zaburzenia endogenne – pochodzenia wewnętrznego – wady strukturalne organizmu lub upośledzenia psychoneurologiczne
Dysglosja, afazja, dyslalia i alalia, dyzartria, oligofazja, jąkanie, logo neurozy, schizofazja, dysfamia, dysfazja

e) Klasyfikacja Grabiasa:

Zasadniczo, Grabias podzielił zaburzenia mowy według zabiegów logopedycznych, które należy stosować przy leczeniu danych zaburzeń

I tak, mamy:

1) Kompetencje językowe niewykształcone z powodu niesprawnie rozwiniętej percepcji i trzeba je najpierw zbudować (dopiero w następnej kolejności wspierać ich realizację) – głuchota i niedosłuch, alalia i dyslalia, oligofazja

2) Problemy ze sprawnym realizowaniem języka – są to przede wszystkim typowe wady wymowy jak jąkanie, giełkot, również dysglosja, mowa bezkrtaniowców, anartria, dyzartia (tutaj należy usprawniać realizację)

3) kompetencje utracone(np. na skutek wypadku - wtórnego uszkodzenia mózgu), które należy przywrócić (odbudować) – afazja, schizofazja

Więcej grzechów nie pamiętam - to tyle na dziś. Jeśli ktoś byłby zainteresowany dokumentem źródłowym (bardziej przejrzysty) to dajcie znać na maila. Zapraszam do dyskusji, poprawiania i komentowania. Powodzenia na kole!